Coğrafi Bilgi Sistemleri’nin (Cbs) Coğrafya Öğretiminde Kullanımının Önemi Ve Gerekliliği

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ’NİN (CBS) COĞRAFYA ÖĞRETİMİNDE KULLANIMININ ÖNEMİ VE GEREKLİLİĞİ

Kaynak:

MARMARA COĞRAFYA DERGİSİ SAYI: 29, OCAK – 2014, S. 34-59 DOI: 10.14781/MCD.2014298120 İSTANBUL – ISSN:1303-2429 E-ISSN 2147-7825 copyright ©2014 www.marmaracografya.com

(The Importance and Necessity of the Use of Geographic Information System (Gis) In Geography Teaching) Dr. Erol KAPLUHAN ekapluhan@hotmail.com

Günümüz coğrafya bilimi, gelişmiş ülkelerdeki seviyesinin dışında, güncel ve yaşamla ilgili problemlere çözüm yolları üretebilecek yapının çok gerisinde kalmıştır. Genel olarak okullarda coğrafya dersleri uygulamalarına bakıldığında bu durumun nedenleri rahatlıkla görülebilmektedir. Sınıflarda genellikle kitap okuma, anlatma, not aldırma gibi öğretmenin aktif olduğu metotlar kullanılmaktadır. Bunun yerine ilişkileri görme, sentez yapma, prensipleri uygulama, sonuçlar çıkarma, kritik düşünme, alternatif yollar geliştirme, yeni bilgiler üretme, bilgilere ulaşma, tartışma, sorular ve bunlara cevaplar üretebilme gibi öğrencilerin çeşitli yeteneklerinin geliştirilmesinde etkili olacak teknikler maalesef göz ardı edilmektedir (Demirci, 2008).

Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), İngilizce Geographical Information Systems (GIS) ifadesinin Türkçeye çevrilmiş hâli olup kullanıcıların çok farklı disiplinlerden olması nedeniyle, bu kavram da değişik şekillerde tanımlanmaktadır. Bilgi sistemlerinin temel fonksiyonu karar verme işlemini kolaylaştırmak ve bu süreci kısaltmaktır (Yomralıoğlu, 2000).

Coğrafi Bilgi Sistemleri’nin bilgi sistemlerinden farkı; sistemin değişik nesnelere ait öznitelik bilgilerine ilave olarak konum bilgilerini de içermesidir (Sağlam ve ark., 2004). Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), mekânsal kökenli bilgilerin (grafik ve öznitelik) bilgisayar ortamında toplanması, girilmesi, saklanması, sorgulanması, mekânsal analizlerinin yapılması, görüntülenmesi ve farklı formatlarda çıktı alınması için oluşturulan bir bilgi sistemidir (Aranoff, 1991). CBS 1960’lı yılların başında daha çok bilgisayar destekli harita birleştirme amaçlı geliştirilmişken (Yomralıoğlu, 2000) günümüzde pek çok alanda farklı amaçlara hizmet eden bir teknolojiye dönüşmüştür. Özellikle CBS’nin dünyada konumsal bilgi ile ilgilenen kişi, kurum ve kuruluşlar arasında geniş bir merak uyandırması, gelişmelerdeki hızlı değişiklikler, özellikle ticari beklentiler, farklı uygulama ve fikirler, CBS’nin standart bir tanımının yapılmasına henüz izin vermemiştir. “Coğrafi Bilgi Sistemleri” konuma dayalı gözlemlerle elde edilen grafik ve grafik olmayan bilgilerin toplanması, saklanması, işlenmesi ve kullanıcıya sunulması işlevlerini bütünlük içerisinde gerçekleştiren bir bilgi sistemidir.

Bilgi ve teknoloji çağı olan günümüzde, pek çok ülkeden eğitimciler, öğrencilerin farklı boyutlardaki (bilişsel, duyuşsal ve devinimsel) gelişimlerine yönelik olarak bilgi teknolojilerinin kullanımına ihtiyaç olduğunu vurgulamaktadırlar. Buna paralel olarak Türkiye’de de, özellikle son yıllarda, bilgi teknolojileri kullanılarak etkili öğretim modelleri ve materyalleri gerçekleştirmek için yoğun girişimlerde bulunulmaktadır. Bu girişimler, eğitim sistemimizin düşünsel alt yapısını oluşturan tekdüze mantık yerine çoklu sebep ve çoklu sonuçlara dayalı bir anlayışın oluşması yönünde yoğunlaşmaktadır (Baloğlu, 2008). Kısacası coğrafya eğitiminde bilgisayar ve teknolojiden yararlanmak, günümüz şartlarında artık kaçınılmazdır.

Coğrafya biliminde yaşanan en önemli teknolojik gelişme artık pek çok coğrafya eğitimcisinin de ifade ettiği CBS yani coğrafi bilgi sistemleridir. Ancak, ilköğretim kurumlarında ve Coğrafya Dersi Öğretim Programının bazı kazanımlarında etkinlik olarak kullanılması önerilmesine (MEB, 2005) rağmen ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında henüz CBS’nin kullanımı ile ilgili uygulamalar oldukça sınırlıdır (Şahin & Gençtürk, 2007).

CBS ile 2000’li yıllarda tanışan Türkiye’de bu yöndeki çalışmalar henüz başlangıç aşamasındadır, yapılan çalışmalar kısıtlıdır ve öğretmenlerin elinde yeterli düzeyde uygulama materyali bulunmamaktadır. Mevcut eksikliği tamamlama ve yol gösterici olma adına bu çalışmada, CBS’nin ilköğretim sosyal bilgiler dersi içindeki coğrafya konularının öğretiminde kullanılabilecek örnek CBS uygulamaları hazırlanmış ve bunların öğrencilerin ilgi, motivasyon ve öğrenme düzeylerine etkisi araştırılmıştır.

Not: Çalışmanın bir bölümü alınmıştır. Tamamı için lütfen kaynağı inceleyiniz.