Ege Bölgesi

Bölgenin konumu: Türkiye’nin  batısında bulunan ve adını aldığı Ege  Deniz’i  kıyıları boyunca uzanan bölgemizdir. Kuzeyinde Marmara  Bölgesi, doğusunda İç  Anadolu  ve  Akdeniz  Bölgesi, güneyinde Akdeniz, batısında  Ege  Denizi  ve  Ege  Adaları  ile  çevrilmiştir.

Gerçek  alanı  93.139 Km2 dir. Türkiye  toplam alanının  %10’unu  kaplamaktadır. Ege Bölgesi bu alanı ile büyüklük bakımından 5.sıradadır.

Bölümleri ve önemli kentleri:

a.Asıl  Ege  Bölümü: İzmir, Manisa, Aydın, Muğla ve Denizli

b.İç  Batı  Anadolu  Bölümü: Afyon, Kütahya ve Uşak

Yeryüzü  şekilleri:

Kıyı Ege Bölümü’nün büyük kısmı yer kabuğu hareketlerine bağlı  (Orojenez) kırılmalar sonucu oluşmuştur.

Bu kırılmalar sonucu yükselen alanlar Horst (dağ), çöken alanlar Grabenleri (çöküntü ovası) oluşturmuştur. Horst ve graben açısından en zengin bölgedir. Grabenlerin kuzey ve güney kısımları faylarla kaplı olduğundan bölgede yoğun olarak depremler yaşanmaktadır. Anı sebeple sıcak su kaynakları bakımından zengindir.

Horstlar: Kaz, Madra, Yunt , Bozdağlar, Aydın Dağları ve Menteşe Dağlarıdır.

Grabenler: Edremit, Bakırçay, Gediz, K.Menderes ve B.Menderes

Dağların kıyıya dik uzanmasına bağlı olarak:

Kıyılar çok girintili ve çıkıntılıdır.

Koy ve körfezler fazladır.

Kıyı ile iç kısımlar arasında ulaşım kolaydır.

Limanların beslenme bölgesi hinterlandı (ard bölgesi) geniştir.

Akdeniz ikliminin etki alanı iç kısımlara doğru genişlemiştir.

Enine kıyı tipi oluşur.

Derinlik az kıta sahanlığı geniştir.

Kıyıları:

Bölgenin kıyı kesiminde  dağlar  kıyıya  dik  uzanır. Bu nedenle  kıyılar  girintili-çıkıntılıdır,  enine  kıyı  tipi egemendir. Deniz etkisi iç kısımlara kadar girer.  Kıt’a sahanlığı geniştir. Bu durum falez oluşumunu zorlaştırırken, delta oluşumunu kolaylaştırmıştır. Kıyılar  çok sayıda körfez, koy, yarımada  ve doğal limanlarla kaplıdır. Akarsu vadilerinin deniz suyu altında kalması sonucu oluşan Ria tipi kıyılara rastlanır.

Önemli körfezler, Edremit, Çandarlı, İzmir, Kuşadası, Güllük, Gökova’dır. Başlıca  yarımadalar, Reşadiye, Bozburun, Dilek  ve  İzmir’dir.  Ege  kıyıları  girintili-çıkıntılı  olmasının da etkisiyle  en  uzun  kıyı şeridimiz durumundadır.

Dağları: 

Kaz, Madra,  Yunt, Bozdağlar ve Aydın  Dağları ve hors durumundadır. Bu dağlar kıyıya dik olarak uzanırlar. Horst olan Menteşe  Dağları  ise büyük oranda kuzey batı – güneydoğu yönlü olarak kıyıya  paralel uzanırlar

 Kula çevresinde volkanik tepeler yer almaktadır. İç  Batı Anadolu Bölümü’nde  yükseklik  fazladır. Bu  bölümde bulunan başlıca dağlar, Alaçam, Eğrigöz, Murat, Şaphane, Sandıklı, Demirci, Gümüş ve Yellice dağlarıdır.

Menteşe Yöresi bölgenin en engebeli sahalarından biridir. Masif Kütle özelliği gösterir.

Bu alan:

1. Yüksek miktarda yağış alır.
2. Tarım alanı az olduğundan tarımsal nüfus yoğunluğu fazladır.
3. Nüfus azdır.
4. Ulaşım zor, yol yapım maliyetleri yüksektir.
5. Sanayi gelişmemiştir.

Ovaları: Asıl  Ege  Bölümü’nde  bulunan grabenler  taşınan alüvyonların oluşturduğu  ovalara sahiptir.

Bakırçay (Dikili Ovası), Gediz (Menemen Ovası), Küçük  Menderes  ve  Büyük  Menderes (Balat Ovası)  başlıca ovalardır. Bunlar  aynı  adı  taşıyan    akarsular  tarafından meydana getirilmişlerdir. Akarsuların  denize döküldükleri  yerlerde delta  ovaları meydana gelmiştir. İç  Batı  Anadolu  Bölümü’nde bulunan başlıca ovalar Tavas, Çivril, Banaz ve Örencik  ovalarıdır.

Platoları: Bölgenin İç Batı Anadolu Bölümü yüksek bir plato görünümüne sahiptir. Yazılı Kaya Platosu.

Akarsuları: Ege Denizi’ne dökülen Bakırçay, Gediz, Küçük Menderes ve Büyük Menderes’tir. İç  Batı  Anadolu Bölümü’nde Susurluk  ve  Sakarya  ırmaklarının  kolları bulunmaktadır. Akarsuların yatak eğimleri oldukça azdır. Bu nedenle Menderesler meydana gelmiştir (hem aşındırma hem biriktirme şeklidir).

Gediz Nehri taşıdığı alüvyonlarla İzmir Körfezi’ni doldurma tehlikesi oluşturduğundan yatağı değiştirilerek kuzeye alınmıştır.

Gölleri: Gölmarmara ve Çamiçi (Bafa) gölleri (alüvyal set).  Işıklı, Simav, Azap, Serçin,  Karamuk’tur.

Bölgede bulunan baraj gölleri:

Adıgüzel (Büyük Menderes)

Kemer – Bozdoğan  (B.Menderes’in kolu olan Ak Çay üsünde)

Demirköprü  (Gediz)

Nüfus  ve  yerleşme:

Nüfus miktarı açısından 3.sırada,  yoğunluk açısından 2. Sırada bulunur. Aritmetik nüfus  yoğunluğu Türkiye ortalamasının üstündedir. Aldığı göç açısından Marmara Bölgesi’nden sonra 2.sıradadır.  Nüfus yoğunluğu özellikle çöküntü ovaları kenarında artmaktadır. İzmir ve Manisa en kalabalık nüfusa sahip illerdir.  Yaz mevsiminde mevsimlik nüfus artışı yaşanır (turizm ve tarımsal işçi).

Menteşe yöresi en tenha nüfuslu alandır (çok yağış almasına rağmen yer şekillerinin engebeli olması ve ulaşımın zor olması). Bölgenin İç kesimlerinde nüfus yoğunluğu azalır (karasal iklim ve sanayinin gelişmemesi).

Ulaşım: Dağların doğu-batı yönünde ( kıyıya dik) uzanması Kıyı ile iç kısımlar arasında  ulaşım oldukça rahattır. Ülkemizdeki ilk  demiryolu hattı İzmir-Aydın  arsında  kurulmuştur.

İklim: Bölgenin Asıl  Ege  Bölümü’nde   yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlıdır. Akdeniz iklimi yaşanır. Kar yağışı ve don olayı nadiren yaşanır. Akdeniz iklimi Graben  ovaları içinden (Dağların denize dik uzanışı)  iç kısımlara   kadar  sokulma imkanı bulur. Burada Akdeniz yağış rejimi etkilidir. Kış aylarında cephesel yağışlar etkili olur. Yaz kuraklığı belirgin olarak yaşanır. Menteşe Yöresi’nde yağış miktarı bölge ortalamasının iki katına ulaşır. İç  Batı  Anadolu Bölümü’nde  yüksekliğin  artmasına ve  deniz etkisinin yok olmasına bağlı olarak karasal iklim şartları yaşanır. Burada yazlar  sıcak  ve  kurak, kışlar  soğuk  ve  kar  yağışlı geçer.

Bitki  örtüsü: Asıl  Ege  Bölümü’nde bitki  örtüsü  maki ve   ormanlardan oluşur. İç  Batı  Anadolu Bölümü’nde Bozkır bitki  örtüsü egemendir. Yüksek kesimlerde meşe ağaçlarından oluşan ormanlar bulunur. Bölge orman varlığı bakımından  4.sıradadır.

Tarım: Uygun iklim koşulları ve verimli ovalar nedeniyle tarımsal ürün çeşidi fazladır ve çoğunlukla ticari değeri yüksek ürünler bulunmaktadır. Bölgenin toplam alanının 1/3’ü ekili ve dikili topraklardan oluşur. Ekili-dikili  alan  bakımından  3. sıradadır. Zeytin, üzüm, incir, haşhaş  ve  tütün  üretiminde  1.sırada yer alır.

Tütün: Özellikle kıyı  ovalarında  yetiştirilir. Türkiye  üretiminin  %65’i buradan sağlanır. Bölge Türkiye tütün üretiminde 1.durumdadır. Manisa, Aydın,  İzmir,  Denizli ve Muğla en önemli üretim alanlarıdır.

Pamuk: Asıl  Ege  Bölümündeki  alüvyal  ovalarda  yetiştirilmektedir.

Zeytin: Özellikle  Edremit  Körfezi  çevresi, Ayvalık, Aydın, Muğla ve İzmir başta gelmektedir. Türkiye yağlık zeytin üretiminde 1.sıradadır.

İncir: Büyük ve Küçük Menderes  ovalarında yoğunlaşır.  Aydın önde gelir. Türkiye incir üretiminde 1. sıradadır.

Turunçgiller: Turunçgil üretiminde Akdeniz Bölgesi’nden sonra 2.sıradadır.

Üzüm: Özellikle Gediz ovasında  yetiştirilmektedir. Türkiye çekirdeksiz üzüm üretiminde Dünya’da  1.  Sırada  yer  almaktadır.

Pamuk: Asıl  Ege  Bölümünün  alüvyal  ovalarında yetiştirilmektedir.

Haşhaş: İç  Batı  Anadolu Bölümü’nde  Afyon, Uşak, Denizli, Manisa  ve  Kütahya  çevresinde devlet kontrolünde üretilmektedir.

Susam: Batı kısımlarda graben ovaları içerisinde yetiştirilmektedir.

Şekerpancarı: İç  Batı  Anadolu  Bölümü’nde  yetiştirilir. Kütahya Uşak Afyon

Tahıllar: Ülke tahıl üretiminin 1/10’unu sağlar. Özellikle buğday üretimde başta gelmektedir. Buğdayı arpa takip etmektedir. Tahıllar özellikle İç  Batı  Anadolu Bölümü’nde  yetiştirilmektedir.

Pirinç: Gediz ovasında azalmakla birlikte yer yer pirinç tarımı yapılmaktadır.

İzmir çevresinde Anason ve kenevir üretilmektedir.

Sebze: Kışların oldukça ılık geçtiği batı kısımlarda yoğunlaşır. Uygun ılık kış koşulları seracılığın gelişmesini

Sağlamıştır. Özellikle sıcak su kaynakları çevresinde düşük ısıtma maliyeti nedeniyle artmaktadır.

Hayvancılık: İzmir, Denizli, Afyon ve Manisa gibi yoğun nüfuslu büyük kentler çevresinde besi hayvancılığı ve kümes hayvancılığı gelişmiş durumdadır. Bölgede özellikle otlakların arttığı İç Batı Anadolu Bölümü’nde hayvancılık önemli bir geçim kaynağı durumundadır. Bölge  bal üretiminde  1.sıradadır. (Muğla, İzmir, Aydın, ,Manisa ) Turizm nedeniyle fazla olmasa da kıyılarda balıkçılık, eski önemini kaybetmiş olan sünger avcılığı (Bodrum, Marmaris ). Men­teşe Dağlık Yöresi’nde kıl keçisi yetiştirilmektedir.

Bölgenin madenleri:

Bor:  Kütahya (Emet)

Krom: Muğla, Denizli ve Kütahya.

Altın: Bergama, İzmir.

Demir: Kaz Dağları çevresi, Balıkesir  ve  Kütahya.

Linyit: Linyitin en  çok  çıkartıldığı  bölgedir. Başlıca yataklar: Manisa (Soma), Kütahya (Tavşanlı, Tunçbilek, Seyit Ömer, Değirmisaz), İzmir ve Muğla (Yatağan). Enerji kaynağına yakınlığa bağlı olarak termik santrallerde fazladır.

Mermer: Afyon, Manisa ve Kütahya.

Civa: Uşak (Eşme)  ve  İzmir (Ödemiş, Karaburun, Çeşme ).

Bor: Kütahya  ve  Eskişehir.

Manganez: Uşak, Afyon  ve  Denizli.

Zımparataşı: İzmir, Muğla ve  Aydın.

Titanyum: İzmir  ve  Manisa

Uranyum: Manisa, Aydın  ve  Uşak.

Tuz: İzmir (Çamaltı tuzlası)

Antimon: Ödemiş

Bölgede endüstri: Sanayi  bakımından  Marmara  Bölgesinden  sonra  2.  sırada  yer almaktadır. Bölge özellikle ulaşımın kolay olması, hammadde kaynaklarının fazla olması ve zengin bir pazarlama imkanına sahip olması nedeniyle gelişmiştir. Asıl  Ege  Bölümü  daha fazla gelişmiştir.En gelişmiş sanayi kenti  İzmir’dir. İzmir önemli bir  ihracat  limanı  durumundadır. Uluslararası İzmir Fuarı ülkemizin en  önemli  uluslararası  fuarıdır. 

Aliağa  Petrol  Rafinerisi:  İzmir

Otomotiv sanayi: İzmir

 İlaç sanayi : İzmir

Demir-çelik sanayi: İzmir

Gemi söküm sanayi: İzmir

Sigara: İzmir ve Manisa

 Zeytin yağı ve Sabun fabrikaları: Ayvalık ve Edremit

Deri ve Kösele imalatı: İzmir, Uşak ve Manisa

Şeker fabrikaları: Afyon, Uşak ve Kütahya

Porselen ve Çini: Kütahya

Mermer sanayi: Afyon

Seramik: Manisa (Turgutlu) ve Kütahya

Tuğla Ve Kiremit Sanayi:  Manisa (Turgutlu ve Salihli)

Elektronik ve Beyaz eşya: İzmir, Manisa, Denizli ve Aydın

Çimento fabrikaları: İzmir, Afyon ve Denizli

Gübre sanayi: İzmir ve Kütahya

Jeotermal elektrik santrali: Denizli (Sarayköy) ve Aydın (Germencik)

Halı, Kilim ve Dokuma sanayi: Kütahya (Simav), Manisa (Demirci, Gördes, Kula), Muğla-Milas, Denizli ( Buldan, Tavas)

Kağıt fabrikaları: Afyon (Çay) ve İzmir

Mobilya: İzmir (Karabağlar)

Turizm: Turizm geliri açısından Marmara Bölgesi’nden  sonra  2. sırada bulunmaktadır.  Özellikle deniz turizmi gelişmiştir. Bölge  kıyıları  deniz  turizmi  açısından  zengin doğal ve tarihi kaynaklara sahiptir.

Tarihi (Arkeolojik) merkezler: Bergama, İzmir (Efes, Milet, Selçuk-Meryemana), Manisa (Sard), Denizli ve Aydın (Nazilli – Karacasu) gibi,

Doğal güzelliklere sahip merkezler:  Kuşadası, Aydın (Kuşadası Dilek Milli Parkı), Manisa (Spil Dağı), İzmir Kuş cenneti, Pamukkale-Denizli  Travertenleri ve Karagöl

Plaj (Deniz) turizminin geliştiği alanlardır: İzmir, Çeşme, Kuşadası, Bodrum ve Marmaris

Sağlık (Termal) turizmi: Manisa (Salihli Kurşunlu ve Urganlı kaplıcaları), Balçova, Çeşme, Denizli (Pamukkale ve Karahayıt), Kütahya (Simav Eynal kaplıcaları)

BÖLGENİN GENEL ÖZELLİKLERİ

1. Horst ve Graben oluşumunun en fazla olduğu bölgedir.
2. Kıyı uzunluğu en fazla olan bölgemizdir.
3. Doğal liman, koy ve körfezler açısından en zengin bölgedir.
4. Dağlar denize dik uzandığından Kıt’a sahanlığı geniştir.
5. Delta ovası en fazla olan bölgedir.
6. Akarsular eğimin azaldığı kıyı kesiminde yana doğru aşırma sonucunda Menderes adı verilen büklümler oluştururlar.
7. Üzüm, zeytin, haşhaş, tütün ve İncir üretiminde 1.sıradadır.
8. Yatak eğimleri az olduğundan akarsuların hidroelektrik potansiyeli düşüktür.
9. Jeotermal enerji üretimi ve sıcak su kaynakları en zengin bölgedir.
10. Linyit, zımpara taşı, mermer, civa ve altın madenlerimizin en fazla çıkartıldığı bölgedir.
11. Termik santrallerden enerji üretimi açısından 1.sıradadır.
12. Kültür balıkçılığı ve Sünger avcılığının en fazla yapıldığı bölgedir.
13. Arıcılığın (bal üretimi) en fazla yapıldığı bölgedir.
14. Gelişmişlik açısından 2. sırada bulunur.

BÖLGENİN BÖLÜMLERİ ARASINDAKİ TEMEL FARKLAR

Asıl Ege (Kıyı) Bölümü

İç Batı Anadolu Bölümü’ne göre;

İç Batı Anadolu Bölümü’ne göre;

1. Önemli yerleşim alanları İzmir, Manisa, Denizli, Muğla ve Aydın’dır.
2. Dağlar denize dik uzanmaktadır.
3. Akdeniz iklimi egemendir.
4. Bitki örtüsü maki ve ormanlardan oluşur.

5.Tarımsal arazi daha fazladır.

6.Tarımsal ürün çeşidi daha fazla, getirisi yüksek ürünler ön plandadır.

7.Turizm, ulaşım ve ticaret çok gelişmiştir.

8.Yoğun biçimde göç alır.

9.Menteşe Yöresi dışında nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasından daha yüksektir.

10.Sanayi daha fazla gelişmiştir.

11.İzmir Limanı bu bölümde bulunur (en büyük ihracat limanımız).

12.Muğla dışında demiryolu ulaşımı gelişmiştir.

İç Batı Anadolu Bölümü

Asıl Ege (Kıyı) Bölümü’ne göre;

1.Yükseklik ve engebe daha fazladır.

2.Tarımsal arazi daha azdır.

3.Karasal iklim egemendir, daha soğuk ve kar yağışlıdır. Akdeniz ve karasal iklim arasında geçiş alanı durumundadır.

4.Bitki örtüsü bozkırlardan oluşur.

5.Tarımsal ürün çeşidi daha azdır, tahıl ağırlıklı özellik gösterir.

6.Sanayi daha az gelişmiştir.

7.Özellikle Asıl Ege (Kıyı) Bölümü’ne göç vermektedir.

8.Nüfus ve kentleşme daha azdır.