Bölgenin konumu: Bölge ülkemizin kuzeybatısında bulunmaktadır, adını çevrelediği Marmara Denizi’nden almıştır. Kuzeyinde Karadeniz ve Bulgaristan, batısında Bulgaristan ve Ege Denizi bulunmaktadır. Bölge doğudan Karadeniz ve İç Anadolu, güneyden Ege bölgeleri ile komşudur. Bölge 67.306 km2’lik yüzölçümüyle Türkiye’nin %8,5’ini kaplamaktadır. Bu alanı ile 6.sırada yer almaktadır. Asya ve Avrupa Kıtalarında toprağı bulunan tek bölgemizdir. Doğu – batı yönlü mesafenin az olması yerel saat farkı en az olan bölgedir.
Bölümleri ve önemli kentleri:
a.Çatalca-Kocaeli Bölümü: İstanbul, İzmit (Kocaeli) ve Adapazarı (Sakarya).
b.Ergene Bölümü: Edirne, Babaeski, Lüleburgaz, Çorlu ve Silivri
c.Yıldız Dağları (Istranca) Bölümü: Kırklareli.
d.Güney Marmara Bölümü: Bursa, Balıkesir, Çanakkale, Yalova ve Bilecik.
BÜYÜTMEK İÇİN HARİTAYA TIKLAYINIZ
Yeryüzü şekilleri:
Kıyıları: Marmara Denizi’nin güney kıyılarında yer yer tektonik hareketlerin etkisi görülmektedir.
Bölgede bulunan başlıca körfezler: İzmit, Gemlik, Bandırma, Erdek ve Saros körfezleridir.
Bölgede bulunan başlıca yarımadalar: Gelibolu, Biga, Kapı dağ, Armutlu ve Çatalca-Kocaeli’dir.
Bölgede bulunan önemli adalar:
İstanbul: Kınalıada, Burgaz, Heybeli , Büyükada ve Yassıada.
Bursa: İmralı Adası,
Balıkesir: Marmara (2.büyük adamızdır), Alibey ( Cunda ), Paşa limanı, Avşa ve Ekinlik Adası
Çanakkale: Gökçeada (İmroz- En büyük adamızdır) ve Bozcaada (3.büyük adamız)
İstanbul ve Çanakkale Boğazları eski akarsu yataklarının sular altında kalması ile oluşan Ria Tipi kıyılar biçimindedir. Kapıdağ Yarımadası Tombolo’dur ( Kıyıya yakında bulunan adanın kıyı okları ile karaya bağlanması sonucunda oluşan yarımadalardır).
Dağları: Ortalama yükseltinin en azdır yeryüzü şekilleri sade bir görünüme sahiptir. Bölgenin en yüksek yeri Uludağ’dır (2543 m). Uludağ derinlik volkanizması ile oluşmuştur. Bölgede bulunan diğer önemli yükseltiler Yıldız (Istranca), Koru, Işıklar, Biga ve Samanlı Dağlarıdır.
Ovaları: Bölgenin büyük bölümü ova ve platolarla kaplanmıştır. Bölgede bulunan başlıca ovalarımız Ergene Havzası (Trakya), Balıkesir, Adapazarı (Sakarya), Bursa, Pamukova, Gönen, Mustafa Kemalpaşa, Karacabey ve İnegöl ovalarıdır. Güney Marmara Bölümü’nde bulunan ovaların tamamına yakını tektonik ovalardır. Sakarya ırmağının yoğun şekilde alüvyon taşımasına rağmen kıyıda etkili olan akıntılar delta ovası oluşumuna imkan vermemiştir.
Platoları: Çatalca, Kocaeli, Biga ve Gelibolu Platoları bulunur.
Akarsuları: Kaynağını İç Anadolu Bölgesi ve İç Batı Anadolu Bölümü’nden alan Sakarya (Karadeniz’e dökülür), Meriç’in kolu olan Ergene, Biga, Gönen, Susurluk ve kolları olan Nilüfer ve Kemalpaşa çayları, Karamenderes (Skamander ) ve Kocabaş çayı önemli akarsulardır. Akarsularının enerji potansiyeli düşüktür. Akarsuların eğimi az alanlardan akması ve yer şekillerinin su toplanmasına fazla imkan vermemesi nedeniyle baraj yapımını zorlaştırmıştır. Bu nedenlerle hidroelektrik potansiyeli ve buna bağlı enerji üretimi düşüktür. Kıyılarda etkili olan güçlü akıntılar delta oluşumu zordur. Çeşitli iklimlere bağlı olarak akarsu rejimleri çeşitlilik gösterir.
Gölleri: Göller bakımından zengin bir bölgedir. Küçük ve Büyük Çekmece ile Terkos (Durusu) gölleri kıyı set (lagün) gölleridir. Sapanca, Manyas, İznik ve Ulubat gölleri tektonik.
Bölgede bulunan baraj gölleri: Bölgenin Hidroelektrik potansiyeli düşüktür. Ömerli, Elmalı, Alibey, Darlık baraj gölleri ve Samandıra (Aydos) Göleti.
Nüfus ve yerleşme: Nüfus yoğunluğu çok fazladır, km2’ye 241 kişi düşmektedir. Nüfus yoğunluğunda Türkiye’de 1. sıradadır. Kentsel nüfusun en fazla olduğu bölgemizdir. Kırsal nüfus %15,7 civarındadır. Nüfusun en seyrek olduğu alanlar Yıldız Dağları Bölümü, Biga Yarımadası (Çanakkale) ve Saros körfezi çevresidir. Bölgede alınan yüksek göç nedeniyle erkek nüfus kadın nüfustan daha fazladır. Nüfus büyük oranda Çatalca-Kocaeli yarımadasında yoğunlaşmıştır. İstanbul en fazla nüfusa sahip ilimizdir. Doğum oranları düşüktür. Ancak göç nedeniyle nüfus artmaktadır. Diğer bölgelerden en fazla göç alan bölge durumundadır. Sanayi iş kolunda çalışan nüfusun en fazla olduğu bölgedir. İstanbul, İzmit, Adapazarı ve Bursa en önemli illeridir.
Ulaşım: Avrupa ve Asya kıtalarını birbirine bağlayan en kısa kara ve demir yolları bölgeden geçer. Bu nedenle transit ticaret açısından büyük önem taşır. Özel konumu ve yer şekillerinin sade olması ulaşım imkanlarının çok gelişmesini sağlamıştır. Bölgede ulaşım hatlarından uzakta kalan noktalar fazla gelişememiştir. İstanbul, Edirne ve Bursa önemli yollar üstünde bulunur. İstanbul, Kocaeli, Bandırma ve Tekirdağ en önemli limanlardır.
İklim: Marmara Bölgesi bulunduğu konum nedeniyle çeşitli iklim ve zengin bitki çeşitliliğine sahiptir. Karadeniz, Akdeniz, karasal iklim özelliklerinin ve bu iklimlere ait bitki türlerinin geçiş alanı durumundadır. Ege ve Marmara kıyılarında bozulmuş Akdeniz iklimi ve buna bağlı olarak çeşitli maki türleri, İç kesimlerde özellikle Trakya’da Ergene Havzası’nın iç kısımlarında karasal iklim şartları ortaya çıkmaktadır. Ergene havzası bölgede en az yağış alan yerdir. Bölgede en fazla yağış alan yer Yıldız Dağları’nın Karadeniz’e bakan yamaçlarıdır. Bu karasal iklim alanı üzerinde Yıldız Dağları’nın Karadeniz üzerinden gelen nemli hava kütlelerini engellemesi etkili olmaktadır. Bölgede yükseltinin çok az olması balkanlar üzerinden gelen hava kütlelerinin rahatça bölgeye girmesini ve etkili olmasını sağlamaktadır. Bölgede yaz kuraklığının en belirgin olduğu alan Akdeniz ikliminin etkisiyle Güney Marmara’dır.
Bitki örtüsü: Karadeniz kıyılarında ve Karadeniz Bölgesi sınırlarında Karadeniz İklimi etkin hale geçer ve ormanlar görülür. Yağışın azaldığı iç kısımlarda, Trakya’nın büyük bölümünde doğal bitki örtüsü bozkırdır. Ergene Havzası ormanların insan eliyle tahrip edilmesi sonucunda oluşan Antropojen bozkır sahasıdır.
Yıldız Dağları’nın Karadeniz kıyılarında ormanlar egemendir. Bölgede görülen çeşitli iklim koşulları bitki örtüsü çeşitliliğinde zenginliğe yol açmıştır. Akdeniz ikliminin etkili olduğu alanlarda ve özellikle Güney Marmara’da maki görülür. Orman varlığı açısından 4.sıradadır.
Tarım: Bölge ortalama yükseltinin ve engebeli alanların çok az olması ile büyük oranda geniş düzlüklerden oluşmuş olması nedeniyle yüzölçümüne göre yurdumuzda ekili-dikili alanın en fazla olduğu bölgedir. Aynı nedenlerle makineli tarım gelişmiştir. İklim çeşitliliğinin fazla oluşu yetiştirilen ürünlerinde çeşitli olmasını sağlamaktadır. Tüm bu olumlu şartlar yanında sulama imkanlarının ve tüketici nüfusun fazla olması tarımın gelişmesini sağlamıştır. Bölgede üretilen tarımsal ürünler nüfusun ihtiyacını karşılayamadığından diğer bölgelerimizden karşılanmaktadır.
Ayçiçeği: Sanayi ürünleri içerisinde bölgede en fazla üretilen tarım ürünüdür. Başlıca üretim alanı Ergene Havzası’dır. Türkiye üretiminin %80 den fazlası bu bölgeden sağlanır. 1.sıradadır.
Keten: Bölge Keten üretiminde 1.sıradadır.Kocaeli çevresi en önemli üretim sahasıdır.
Pirinç: Ergene ve Meriç havzalarında üretim yapılmaktadır. Türkiye pirinç üretiminde 1. sırada bulunur.
Zeytin: Akdeniz ikliminin etki alanlarında, özellikle sofralık üretim yapılır. Gemlik Körfezi ve Erdek en önemli üretim alanıdır. Ege Bölgesi’nden sonra 2.sıradadır.
Fındık: Düzce ve Akçakoca çevresinde yetişir.
Pamuk: Başlıca üretim alanı Balıkesir çevresidir.
Şekerpancarı: Trakya’nın büyük bölümünde ve Güney Marmara’da üretim yapılmaktadır. En önemli üretim merkezleri Adapazarı ve Balıkesir’dir. Alpullu ilk şeker fabrikamızdır.
Buğday: Sanayi bitkileri ile nöbetleşe ekilir. Başlıca üretim alanları Tekirdağ, Edirne ve Kırklareli’dir.
Tütün: Balıkesir, İzmit, Adapazarı ve Çanakkale başlıca üretim merkezleridir.
Bağcılık: Trakya’da Tekirdağ çevresinde yoğunlaşmıştır.
Mısır: Karadeniz Bölgesi’ne yakın alanlarda ve Trakya’da üretim yapılmaktadır. Türkiye üretiminde 3.sırada bulunur.
Meyvecilik: Meyvecilik çok gelişmiş durumdadır. Şeftali, elma, kiraz, armut ve çilek üretilir. Türkiye soğan üretiminde de 1. sırada yer alır.
Hayvancılık: Besi (ahır) hayvancılığı ve mandıracılık gelişmiştir. Nüfusun fazla olması önemli bir etkendir. Edirne ve Kırklareli’de mandıracılık özellikle peynir üretimi gelişmiştir. Mera ve otlak alanları azdır. Güney Marmara’da küçükbaş hayvancılık (Yıldız Dağları, Çanakkale ve Tekirdağ) yapılmaktadır. Bursa’da merinos cinsi koyun yetiştirilmektedir. İstanbul ve Çanakkale boğazları balıkların göç yolunda bulunduğundan önemli balıkçılık merkezleri durumundadır. Balıkçılık açısından Karadeniz’den sonra 2.sıradadır. İstanbul ve çevresinde kümes hayvancılığı yoğunlaşırken, Bursa ve Bilecik’te ipekböcekçiliği yapılmaktadır. Türkiye Merinos koyunu varlığında Güney Marmara 2.sıradadır.
Bölgenin madenleri:
Yer altı kaynakları açısından zengin değildir.
Bor: Balıkesir(Bigadiç, Susurluk) Bursa, Kütahya ve Eskişehir. Bölge Türkiye’de 1. Sırada bulunur.
Volfram (Tungsten): Bursa (Uludağ), Kırklareli (Demirköy) Bölge Türkiye’de 1. Sırada bulunur.
Mermer: Marmara Adası ve Bilecik.
Linyit: Çanakkale çevresi.
Barit: Lapseki-Çanakkale
Doğalgaz: Kırklareli (Hamitabat)
Demir: Kocaeli ve Sakarya çevresi.
Manyezit-Magnezyum: Bilecik
Krom: Bursa
Kurşun ve Bakır: Çanakkale
Bölgede endüstri: Marmara Bölgesi demir-çelik ve orman ürünleri sanayileri dışında kalan tüm sanayi kollarında Türkiye’de birinci sıradadır. Türkiye’de sanayi ve hizmet sektöründe çalışanların oranının en fazla olduğu bölgedir. Enerji tüketiminde 1.sıradadır.
Ekonomik açıdan en gelişmiş bölgedir. Bunu sağlayan temel sebepler:
İstanbul-Kocaeli-Adapazarı arası sanayi kuruluşlarının en fazla yoğunlaştığı alandır. İstanbul ülkemizin en büyük ithalat limanıdır.
Otomobil ve beyaz eşya fabrikaları: İstanbul, Bursa ve Adapazarı.
Gemi sanayi: İstanbul (Pendik) ve İzmit (Gölcük).
Petrol Rafinerisi: İzmit’te bulunan İpraş.
Seramik: Çanakkale(Çan) ve Bilecik (Bozüyük).
Kimya, ilaç ve boya sanayi: İzmit ve İstanbul.
Vagon sanayi: Adapazarı
Lastik – Plastik fabrikaları: İzmit, Adapazarı ve İstanbul.
Kağıt fabrikası: İzmit ve Balıkesir.
Cam fabrikaları: İstanbul (Paşabahçe), Kırklareli, İzmit, Bursa ve Kocaeli oto cam (Çayır ova) .
Yağ fabrikaları: Trakya.
Konservecilik: Bursa ve Çanakkale.
Dokuma sanayi: İstanbul, Çerkezköy, Hereke(Halı) ve Bursa (İpekli dokuma).
Gübre fabrikaları: Yarımca ve Bandırma.
Tuğla: İstanbul ve Tekirdağ.
Süt ve süt ürünleri: Edirne ve Kırklareli.
Şeker fabrikaları: Alpullu, Adapazarı ve Susurluk.
İçki fabrikaları: Tekirdağ ve Bozcaada.
Sigara fabrikaları: İstanbul (Maltepe ve Cevizli).
Doğalgaz santrali: İstanbul (Ambarlı), Bursa (Ovaakça)
Doğal gaz çevrim türbini: Hamitabat
Termik (Linyit) santral: Bursa (Orhaneli)
Turizm: Turizm geliri en fazla olan bölgemizdir. İstanbul, Bursa ve Edirne sahip olduğu tarihi ve doğal zenginlikler nedeniyle en önemli turizm merkezleridir.
Kaplıcalar: Tektonik hareketler sonucunda oluşan faylar nedeniyle kaplıcalar bakımından çok zengindir
Yalova (Armutlu), Balıkesir (Gönen) ve Bursa önemli kaplıca merkezleridir.
Manyas Kuş Cenneti,
Truva: Çanakkale
Kış turizmi: Bursa (Uludağ) ve Kocaeli (Kartepe).
Ayasofya, Sultanahmet, Süleymaniye, Kapalı Çarşı, Topkapı Müzesi, Dolmabahçe Sarayı en fazla ilgi çeken alanlardır. Bölgede bulunan adalar ve kıyılar tarihi ve doğal bakımdan önemli zenginliklere sahiptir. Güney Marmara kıyılarında deniz turizmi gelişmiştir.
Unesco Dünya Miras listesinde: İstanbul’un Tarihi Alanları, Truva Antik Kenti (Çanakkale), Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi (Edirne) yer almaktadır.
Bölgede bulunan Milli Parklar: Balıkesir (Kazdağı), Manyas (Kuşcenneti), Çanakkale (Gelibolu Yarımadası, Çanakkale (Troya), Uludağ, Edirne (Gala Gölü), Kırklareli (İğneada-Longoz Ormanları)
BÖLGENİN GENEL ÖZELLİKLERİ
BÖLGENİN BÖLÜMLERİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ
Çatalca – Kocaeli Bölümü
Yıldız Dağları Bölümü
Ergene Bölümü
Güney Marmara Bölümü