Marmara Bölgesi

Bölgenin konumu: Bölge ülkemizin kuzeybatısında bulunmaktadır, adını çevrelediği Marmara Denizi’nden almıştır. Kuzeyinde Karadeniz ve Bulgaristan, batısında Bulgaristan ve Ege Denizi bulunmaktadır. Bölge doğudan Karadeniz ve İç Anadolu, güneyden Ege  bölgeleri  ile  komşudur. Bölge 67.306 km2’lik yüzölçümüyle Türkiye’nin %8,5’ini  kaplamaktadır. Bu alanı ile 6.sırada yer almaktadır. Asya ve Avrupa Kıtalarında toprağı bulunan tek bölgemizdir. Doğu – batı yönlü mesafenin az olması yerel saat farkı en az olan bölgedir.

Bölümleri ve önemli kentleri:

a.Çatalca-Kocaeli  Bölümü: İstanbul, İzmit (Kocaeli) ve Adapazarı (Sakarya).

b.Ergene  Bölümü: Edirne, Babaeski, Lüleburgaz, Çorlu ve Silivri

c.Yıldız  Dağları  (Istranca) Bölümü: Kırklareli.

d.Güney  Marmara Bölümü: Bursa, Balıkesir, Çanakkale, Yalova ve Bilecik.

Yeryüzü  şekilleri:

Kıyıları: Marmara Denizi’nin güney kıyılarında yer yer tektonik hareketlerin etkisi görülmektedir.

Bölgede bulunan başlıca körfezler: İzmit, Gemlik, Bandırma, Erdek  ve  Saros  körfezleridir.

Bölgede bulunan başlıca yarımadalar: Gelibolu, Biga, Kapı dağ, Armutlu ve Çatalca-Kocaeli’dir.

Bölgede bulunan önemli adalar:

İstanbul: Kınalıada, Burgaz, Heybeli , Büyükada ve Yassıada.

Bursa: İmralı Adası,

Balıkesir: Marmara (2.büyük adamızdır), Alibey ( Cunda ), Paşa limanı, Avşa ve Ekinlik Adası

Çanakkale: Gökçeada (İmroz- En büyük adamızdır) ve Bozcaada (3.büyük adamız)

İstanbul  ve  Çanakkale Boğazları eski akarsu yataklarının sular altında kalması ile oluşan Ria  Tipi  kıyılar biçimindedir. Kapıdağ  Yarımadası  Tombolo’dur ( Kıyıya yakında bulunan adanın kıyı okları ile karaya bağlanması sonucunda oluşan yarımadalardır).

Dağları: Ortalama  yükseltinin  en  azdır yeryüzü şekilleri sade bir görünüme sahiptir. Bölgenin en yüksek yeri Uludağ’dır (2543 m). Uludağ derinlik volkanizması ile oluşmuştur. Bölgede bulunan diğer önemli yükseltiler Yıldız (Istranca), Koru, Işıklar, Biga ve Samanlı  Dağlarıdır.

Ovaları: Bölgenin büyük bölümü ova ve platolarla kaplanmıştır. Bölgede bulunan başlıca ovalarımız Ergene Havzası (Trakya), Balıkesir, Adapazarı (Sakarya), Bursa, Pamukova, Gönen, Mustafa Kemalpaşa, Karacabey ve İnegöl ovalarıdır. Güney Marmara Bölümü’nde bulunan ovaların tamamına yakını tektonik ovalardır. Sakarya ırmağının yoğun şekilde alüvyon taşımasına rağmen kıyıda etkili olan akıntılar delta ovası oluşumuna imkan vermemiştir.

Platoları: Çatalca, Kocaeli, Biga ve Gelibolu Platoları bulunur.

Akarsuları: Kaynağını İç Anadolu Bölgesi ve İç Batı Anadolu Bölümü’nden alan Sakarya (Karadeniz’e dökülür), Meriç’in kolu olan Ergene, Biga, Gönen, Susurluk ve kolları olan Nilüfer ve Kemalpaşa çayları, Karamenderes (Skamander ) ve Kocabaş çayı önemli akarsulardır. Akarsularının enerji potansiyeli düşüktür.  Akarsuların eğimi az alanlardan akması ve yer şekillerinin su toplanmasına fazla imkan vermemesi nedeniyle baraj yapımını zorlaştırmıştır. Bu nedenlerle hidroelektrik potansiyeli ve buna bağlı enerji üretimi düşüktür. Kıyılarda etkili olan güçlü akıntılar delta oluşumu zordur. Çeşitli iklimlere bağlı olarak akarsu rejimleri çeşitlilik gösterir.

Gölleri: Göller bakımından zengin bir bölgedir. Küçük ve Büyük Çekmece ile Terkos (Durusu) gölleri kıyı set (lagün) gölleridir. Sapanca, Manyas, İznik ve Ulubat gölleri tektonik.

Bölgede bulunan baraj gölleri: Bölgenin Hidroelektrik potansiyeli düşüktür. Ömerli, Elmalı, Alibey, Darlık baraj gölleri ve Samandıra (Aydos) Göleti.

Nüfus  ve  yerleşme: Nüfus  yoğunluğu çok fazladır, km2’ye  241  kişi düşmektedir. Nüfus yoğunluğunda Türki­ye’de 1. sıradadır. Kentsel  nüfusun  en  fazla  olduğu bölgemizdir. Kırsal nüfus %15,7 civarındadır. Nüfusun en seyrek olduğu alanlar Yıldız Dağları Bölümü, Biga Yarımadası (Çanakkale) ve Saros körfezi çevresidir. Bölgede alınan yüksek göç nedeniyle erkek nüfus kadın nüfustan daha fazladır. Nüfus büyük oranda Çatalca-Kocaeli  yarımadasında  yoğunlaşmıştır. İstanbul  en fazla nüfusa sahip ilimizdir. Doğum oranları düşüktür. Ancak göç nedeniyle nüfus artmaktadır. Diğer bölgelerden  en fazla göç alan bölge durumundadır.  Sanayi iş kolunda çalışan nüfusun en fazla olduğu bölgedir. İstanbul, İzmit, Adapazarı  ve  Bursa  en önemli  illeridir.

Ulaşım:  Avrupa ve Asya kıtalarını birbirine bağlayan en kısa kara ve demir yolları bölgeden geçer. Bu nedenle transit ticaret açısından büyük önem taşır. Özel konumu ve yer şekillerinin sade olması ulaşım imkanlarının çok gelişmesini sağlamıştır. Bölgede ulaşım hatlarından uzakta kalan noktalar fazla gelişememiştir. İstanbul, Edirne ve Bursa önemli yollar üstünde bulunur. İstanbul, Kocaeli,  Bandırma ve Tekirdağ en önemli limanlardır.

İklim: Marmara  Bölgesi  bulunduğu konum nedeniyle çeşitli  iklim  ve zengin bitki  çeşitliliğine  sahiptir. Karadeniz, Akdeniz, karasal iklim özelliklerinin ve bu iklimlere ait bitki türlerinin geçiş alanı durumundadır. Ege ve Marmara kıyılarında bozulmuş Akdeniz iklimi ve buna bağlı olarak çeşitli maki türleri, İç kesimlerde özellikle Trakya’da Ergene Havzası’nın iç kısımlarında karasal iklim şartları ortaya çıkmaktadır. Ergene havzası bölgede en az yağış alan yerdir. Bölgede en fazla yağış alan yer Yıldız Dağları’nın Karadeniz’e bakan yamaçlarıdır. Bu karasal iklim alanı üzerinde Yıldız Dağları’nın Karadeniz üzerinden gelen nemli hava kütlelerini engellemesi etkili olmaktadır. Bölgede yükseltinin çok az olması balkanlar üzerinden gelen hava kütlelerinin rahatça bölgeye girmesini ve etkili olmasını sağlamaktadır. Bölgede yaz kuraklığının en belirgin olduğu alan Akdeniz ikliminin etkisiyle Güney Marmara’dır.

Bitki  örtüsü: Karadeniz  kıyılarında  ve Karadeniz Bölgesi sınırlarında Karadeniz  İklimi etkin hale geçer ve  ormanlar  görülür. Yağışın azaldığı iç kısımlarda, Trakya’nın büyük bölümünde doğal bitki örtüsü bozkırdır. Ergene Havzası ormanların insan eliyle tahrip edilmesi sonucunda oluşan Antropojen bozkır sahasıdır.

Yıldız Dağları’nın Karadeniz kıyılarında ormanlar egemendir. Bölgede görülen çeşitli iklim koşulları bitki örtüsü çeşitliliğinde zenginliğe yol açmıştır. Akdeniz ikliminin etkili olduğu alanlarda ve özellikle Güney Marmara’da maki görülür. Orman varlığı açısından 4.sıradadır.

Tarım: Bölge ortalama yükseltinin ve engebeli alanların çok az olması ile büyük oranda geniş düzlüklerden oluşmuş olması nedeniyle yüzölçümüne göre yurdumuzda ekili-dikili  alanın  en  fazla olduğu bölgedir. Aynı nedenlerle makineli  tarım gelişmiştir. İklim  çeşitliliğinin fazla oluşu  yetiştirilen  ürünlerinde  çeşitli olmasını sağlamaktadır. Tüm bu olumlu şartlar yanında sulama imkanlarının ve tüketici  nüfusun  fazla  olması  tarımın  gelişmesini sağlamıştır. Bölgede üretilen tarımsal ürünler nüfusun ihtiyacını karşılayamadığından diğer bölgelerimizden karşılanmaktadır.

Ayçiçeği: Sanayi ürünleri içerisinde bölgede en fazla üretilen tarım ürünüdür. Başlıca üretim alanı Ergene  Havzası’dır. Türkiye üretiminin %80 den fazlası bu bölgeden sağlanır. 1.sıradadır.

Keten: Bölge Keten üretiminde 1.sıradadır.Kocaeli çevresi en önemli üretim sahasıdır.

Pirinç: Ergene  ve  Meriç  havzalarında üretim yapılmaktadır. Türkiye pirinç üretiminde 1. sırada bulunur.

Zeytin: Akdeniz ikliminin etki alanlarında, özellikle sofralık üretim yapılır. Gemlik Körfezi ve Erdek en önemli üretim alanıdır. Ege Bölgesi’nden sonra 2.sıradadır.

Fındık: Düzce ve Akçakoca çevresinde yetişir.

Pamuk: Başlıca üretim alanı Balıkesir çevresidir.

Şekerpancarı: Trakya’nın büyük bölümünde ve Güney Marmara’da üretim yapılmaktadır. En önemli üretim merkezleri Adapazarı ve Balıkesir’dir. Alpullu ilk şeker fabrikamızdır.

Buğday: Sanayi bitkileri ile nöbet­leşe ekilir.  Başlıca üretim alanları Tekirdağ, Edirne ve Kırklareli’dir.

Tütün: Balıkesir, İzmit, Adapazarı ve Çanakkale başlıca üretim merkezleridir.

Bağcılık: Trakya’da Tekirdağ çevresinde yoğunlaşmıştır.

Mısır: Karadeniz Bölgesi’ne yakın alanlarda ve  Trakya’da üretim yapılmaktadır. Türkiye üretiminde 3.sırada bulunur.

Meyvecilik: Meyvecilik çok gelişmiş durumdadır. Şeftali, elma, kiraz, armut ve çilek üretilir.  Türkiye soğan üretiminde de 1. sırada yer alır.

Hayvancılık: Besi (ahır)  hayvancılığı ve mandıracılık gelişmiştir. Nüfusun fazla olması önemli bir etkendir. Edirne ve Kırklareli’de mandıracılık özellikle peynir üretimi gelişmiştir. Mera ve otlak alanları azdır. Güney Marmara’da küçükbaş hayvancılık (Yıldız Dağları, Çanakkale ve Tekirdağ) yapılmaktadır. Bursa’da merinos cinsi koyun yetiştirilmektedir. İstanbul ve Çanakkale boğazları balıkların göç yolunda bulunduğundan önemli balıkçılık merkezleri durumundadır. Balıkçılık açısından Karadeniz’den sonra 2.sıradadır. İstanbul  ve  çevresinde  kümes  hayvancılığı yoğunlaşırken, Bursa  ve Bilecik’te  ipekböcekçiliği yapılmaktadır. Türkiye Merinos koyunu varlığında Güney Marmara 2.sıradadır.

Bölgenin madenleri:

Yer altı kaynakları açısından zengin değildir.

Bor: Balıkesir(Bigadiç, Susurluk) Bursa, Kütahya ve Eskişehir. Bölge Türkiye’de 1. Sırada bulunur.

Volfram (Tungsten): Bursa (Uludağ), Kırklareli (Demirköy) Bölge Türkiye’de 1. Sırada bulunur.

Mermer: Marmara Adası ve Bilecik.

Linyit: Çanakkale çevresi.

Barit: Lapseki-Çanakkale

Doğalgaz: Kırklareli (Hamitabat)

Demir: Kocaeli ve  Sakarya çevresi.

Manyezit-Magnezyum: Bilecik

Krom: Bursa

Kurşun ve Bakır: Çanakkale

Bölgede endüstri: Marmara Bölgesi demir-çelik ve orman ürünleri sanayileri dışında kalan tüm sanayi kollarında Türkiye’de birinci sıradadır. Türkiye’de sanayi ve hizmet sektöründe çalışanların oranının en fazla olduğu bölgedir.  Enerji tüketiminde 1.sıradadır.

Ekonomik açıdan en gelişmiş bölgedir. Bunu sağlayan temel sebepler:

1. Ulaşımın  kolay  olması,
2. Hammadde ihtiyacının kolay sağlanması
3. İşgücünün  fazla  olması,
4. Tüketici  nüfusunun  fazla  olması  ve
5. Pazarlama imkanlarının gelişmesi.

İstanbul-Kocaeli-Adapazarı  arası sanayi kuruluşlarının en fazla yoğunlaştığı alandır. İstanbul  ülkemizin en büyük  ithalat  limanıdır.

Otomobil ve beyaz eşya fabrikaları: İstanbul, Bursa ve Adapazarı.

Gemi sanayi: İstanbul (Pendik)  ve İzmit (Gölcük).

Petrol  Rafinerisi: İzmit’te bulunan İpraş.

Seramik: Çanakkale(Çan) ve Bilecik (Bozüyük).

Kimya, ilaç ve boya sanayi: İzmit ve İstanbul.

Vagon sanayi: Adapazarı

Lastik – Plastik fabrikaları: İzmit, Adapazarı ve İstanbul.

Kağıt fabrikası:  İzmit ve Balıkesir.

Cam fabrikaları: İstanbul (Paşabahçe), Kırklareli, İzmit, Bursa ve Kocaeli oto cam (Çayır ova) .

Yağ fabrikaları: Trakya.

Konservecilik: Bursa ve Çanakkale.

Dokuma sanayi: İstanbul, Çerkezköy, Hereke(Halı) ve Bursa (İpekli dokuma).

Gübre fabrikaları: Yarımca ve Bandırma.

Tuğla:  İstanbul ve Tekirdağ.

Süt ve süt ürünleri: Edirne ve Kırklareli.

Şeker fabrikaları: Alpullu, Adapazarı ve Susurluk.

İçki fabrikaları: Tekirdağ ve Bozcaada.

Sigara fabrikaları: İstanbul (Maltepe ve Cevizli).

Doğalgaz santrali: İstanbul (Ambarlı), Bursa (Ovaakça)

Doğal gaz çevrim türbini: Hamitabat

Termik (Linyit) santral: Bursa (Orhaneli)

Turizm: Turizm  geliri  en  fazla  olan  bölgemizdir. İstanbul, Bursa  ve  Edirne  sahip olduğu tarihi ve doğal zenginlikler nedeniyle en önemli turizm merkezleridir.

Kaplıcalar: Tektonik hareketler sonucunda oluşan faylar nedeniyle kaplıcalar bakımından çok zengindir

Yalova (Armutlu), Balıkesir (Gönen) ve Bursa önemli kaplıca merkezleridir.

Manyas Kuş  Cenneti,

Truva: Çanakkale

Kış turizmi: Bursa (Uludağ) ve Kocaeli (Kartepe).

Ayasofya, Sultanahmet, Süleymaniye, Kapalı Çarşı, Topkapı Müzesi, Dolmabahçe Sarayı en fazla ilgi çeken alanlardır. Bölgede  bulunan  adalar  ve  kıyılar tarihi ve doğal bakımdan önemli zenginliklere sahiptir. Güney Marmara kıyılarında deniz turizmi gelişmiştir.

Unesco Dünya Miras listesinde: İstanbul’un Tarihi Alanları, Truva Antik Kenti (Çanakkale), Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi (Edirne) yer almaktadır.

Bölgede bulunan Milli Parklar:  Balıkesir (Kazdağı), Manyas (Kuşcenneti), Çanakkale (Gelibolu Yarımadası, Çanakkale (Troya), Uludağ, Edirne (Gala Gölü), Kırklareli (İğneada-Longoz Ormanları)

BÖLGENİN GENEL ÖZELLİKLERİ

1. Nüfusu ve nüfus yoğunluğu en fazla olan bölgedir.
2. En fazla göç alan bölgedir.
3. İstanbul en çok nüfusa sahip ilimizdir.
4. Sanayi ve hizmet sektörlerinde çalışanların oranının en fazla olduğu, sanayisi en gelişmiş bölgedir.
5. En büyük limanımız İstanbul Limanıdır.
6. Enerji tüketiminin en fazla olduğu bölgedir.
7. Ortalama yükseltisi en az olan bölgedir.
8. Yükseltinin az olmasına bağlı olarak gerçek ve izdüşüm alan arasındaki farkın en az olduğu bölgedir.
9. Ulaşım imkanlarının en fazla geliştiği bölgedir.
10. Bölge yüzölçümüne oranla ekili dikili alanın en fazla olduğu bölgedir.
11. Geçiş iklimleri egemendir (Akdeniz-Karadeniz-Karasal iklim tipleri görülür).
12. İklim çeşitliliğine bağlı olarak bitki örtüsü ve tarımsal ürün çeşitliliği en fazla olan bölgedir.
13. Ayçiçeği, pirinç ve keten üretiminde 1. sıradadır.
14. Besi hayvancılığı ve kümes hayvancılığının en fazla yapıldığı bölgedir.
15. Nüfusun fazla olmasına bağlı olarak tüketimin en fazla olduğu bölgedir.
16. Bor madeni rezervinde Dünya’da 1.sıradadır.
17. Turizm geliri en fazla olan bölgedir.
18. Türkiye ekonomisine en yüksek katkıyı sağlayan bölgedir.

          BÖLGENİN BÖLÜMLERİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ

Çatalca – Kocaeli Bölümü

1. Marmara Bölgesi’nin ve Türkiye’nin en gelişmiş bölümüdür.
2. En yoğun nüfuslu ve en çok göç alan bölümdür.
3. Avrupa ve Asya’yı bağlayan yollar buradan geçer. Transit ticaret çok
4. Çatalca ve Kocaeli yarımadalarından meydana gelir.
5. Büyük oranda aşınıma uğramış alçak platolardan meydana gelir.
6. Sanayinin en fazla geliştiği bölümdür.
7. Sanayi ve hizmet (ticaret, turizm, ulaşım, bankacılık sigortacılık) sektöründe çalışanların en yüksek oranda olduğu bölümdür.
8. Turizm gelirlerinin en yüksek olduğu bölümdür.
9. Adapazarı ovası en önemli tarım arazisidir.
10. Bölümde bulunan tektonik Sapanca gölü, Kıyı Set gölleri olan Küçük ve Büyük Çekmece ile Terkos (Durusu ) en önemli göllerdir.
11. Karadeniz iklimi egemendir.
12. En büyük kentimiz İstanbul’dur.

Yıldız Dağları Bölümü

1. Önemli ulaşım hatlarından uzakta bulunur. Bu nedenle en az gelişen bölümdür.
2. Bölgede nüfusun en az olduğu bölümdür.
3. Şehirleşme oranı daha düşüktür, göç verir.

4. Bölgenin en dağlık bölümüdür. Yıldız (Istranca Dağları).
5. Karadeniz’e bakan yamaçlarında Karadeniz iklimi görülür.
6. Yağış miktarı ve orman varlığı en fazla bölümdür.
7. Ormancılık, küçükbaş hayvancılık ve tahıl tarımı başlıca geçim kaynağıdır.
8. Alpullu Şeker fabrikası ilk şeker fabrikamızdır.

Ergene Bölümü

1. Bölgede en soğuk, en karasal, en az yağış alan ve bitki örtüsünün en zayıf olduğu bölümdür (Balkanlar’dan gelen soğuk hava kütlelerinin etkisi)
2. Bitki örtüsü Antropojen Bozkır’lardan oluşur. (ormanların yok edilmesiyle oluşan bozkırlar)
3. Işıklar ve Koru Dağları yükseltileri azdır. Bölümün en önemli yükseltileridir.
4. Meriç ve kolu olan Ergene Irmağı bulunur.
5. Bölümde ekili ve dikili arazi oranı yüksektir.
6. Ayçiçeği, pirinç, şekerpancarı, buğday ve üzüm en önemli ürünler arasındadır.
7. Avrupa’ya ulaşan kara ve demir yolları Edirne’den geçer.
8. Sanayi tesisleri daha çok bu ana ulaşım hatları çevresinde gelişmiştir.
9. Edirne yağ sanayinin çok geliştiği ilimizdir.
10. Ahır hayvancılığı gelişmiştir.
11. Yağ (ayçiçeği), içki, şeker ve dokumacılık gelişmiştir.
12. Sınır kapıları: Bulgaristan: Kapıkule ve Dereköy. Yunanistan: İpsala, Karaağaç ve Uzunköprü.

Güney Marmara Bölümü

1. Marmara Bölgesi’nin en yüksek noktası Uludağ’dır (Derinlik volkanizması ile oluşmuştur).
2. Bursa en büyük ve en gelişmiş kentidir (sanayi, turizm).
3. Bölümün büyük kısmı Akdeniz iklimi etkisindedir. Bu alanlarda bitki örtüsü makidir.
4. Nüfusun en fazla olduğu alanlar verimli ovalar ve çevreleridir. Biga yarımadası çevresi Çanakkale nüfusun az olduğu alanlardır.(Sanayinin gelişmemesi ulaşım hatlarına uzaklık)
5. Kıyı kesimlerde zeytin, İç kısımlarda şekerpancarı tütün, ayçiçeği ve pamuk en önemli tarım ürünleri arasındadır.
6. İpekböcekçiliği gelişmiştir.
7. Manyas (Kuş gölü), Ulubat ve İznik gölleri tektonik göllerdir.
8. Bursa (Uludağ) en önemli wolfram yatağıdır.
9. Özellikle Susurluk Dünya bor rezervleri açısından en zengin alandır.